HASTA HAKLARI
1. Hizmetlerden Yararlanma Hakkı
• Hastanelerimizden hizmet talep eden hastalarımız, düşünce ve sosyal özellikleri ne olursa olsun, var olan tetkik, tanı, tedavi ve iyileştirme imkanlarından en üst düzeyde yararlanma hakkına sahiptir.
• Kuruluşumuzda görevli olan sağlık görevlileri olan sağlık görevlileri, hastaya, tıp ilkeleri ve kurallarına aykırı veya aldatıcı nitelikte teşhis ve tedavi uygulayamazlar.
• Hastalarımız, gerektiğinde koruyucu sağlık hizmetleri konusunda (ana çocuğu sağlığı, sıtma savaşı, verem savaşı, sağlık eğitimi, bulaşıcı hastalıklarla mücadele, çevre sağlığı gibi) danışman hekimlerimizden ücretsiz bilgi alma hakkına sahiptir.
2. Öncelik Sırasının Belirlenmesini İsteme Hakkı
• Hizmet verme imkanlarının sınırlı olduğu durumlarda, tıbbi kriterlere dayalı ve objektif olarak öncelik hakkı belirlenir. Acil hastalar, engelli hastalar, yaşlılar, çocuk ve hamileler, adli vakalar, ağrılı hastalar öncelikli bakım alma hakkına sahiptir.
3. Saygı ve İtibar Görme Hakkı
• Hastalarımız, her zaman ve her türlü şartta kişilik itibarı korunarak, saygılı şefkatli ve güler yüzlü bir davranış içerisinde tetkik yaptırma ve tedavi olma hakkına sahiptir.
• Hastanemizin hiçbir çalışanı, hastalarımızla tartışma hakkına sahip değildir. Çözülemeyen her sorun, hastanemizde bir üst merciye iletilrek, hastane politikalarımız ve yasal düzenle¬meler çerçevesinde çözümlenir.
4. Mahremiyet Hakkı
• Hastalarımız, ziyaretçiler de dahil olmak üzere, sağlık kuruluşu ile resmi bir bağı olmayan veya sağlık kuruluşu ile resmi bir bağlantısı olmakla birlikte, tedavisi ile doğrudan ilgili olmayan kişiler ile konuşmayı veya bu kişileri görmeyi reddetme hakkına sahiptir.
• Hastalarımız, görsel ve işitsel gizlilik sağlayacak şekilde düzenlenmiş bir çevrede görüşme yapma ve muayene edilme hakkına sahiptir.
• Kişi güvenliği açısından gerekli olan durumlarda, hasta, bedelini ödemek karşılığında ek koruma isteme hakkına sahiptir.
• Hastalarımızın sağlık durumu, tanısı, hastalığın olası gidişatı, tedavisi hakkındaki ve kişiye özel tüm bilgiler gizli tutulur. Hastanın ölümü halinde bile bu bilgilerin gizliliği korunur. Ölüm olayı, mahremiyetin bozulma hakkını vermez. Ancak bu bilgiler, hastanın açık izni veya mahkeme kararı ile ilgili mercilere açıklanabilir.
• Tıbbi açıdan gerekli olmadıkça, tanı tedavi ve bakım için hastanın özel ve aile hayatı sorgulanamaz.
• Tıbben sakınca olmayan hallerde hastanın yanında bir yakını olmasına izin verilir.
• Sağlık harcamalarının kaynağının gizli tutulması hakkını verir.
5. Personeli Tanıma, Seçme ve Değiştirme Hakkı
• Hastalarımız kendi tedavisinden sorumlu doktor veya doktorlar ile kendisine hizmet eden diğer kişilerin kimliklerini, meslek ve görevlerini bilme hakkına sahiptir.
• Mevzuat ile belirlenmiş usullere uyulmak şartı ile hastanın, kendisine sağlık hizmeti verecek olan personeli serbestçe seçme, tedavisi ile ilgilenen hekimi değiştirme ve başka hekimlerin konsültasyonunu isteme hakkı vardır. Personel seçme, hekimi değiştirme ve konsültan isteme hakları kullanıldığında, mevzuat ile belirlenen ücret farkları, bu hakları kullanan hasta tarafından karşılanır.
6. Bilgi Edinme Hakkı
• Hastalarımız, sağlıklarını olumsuz yönde etkilememesi koşuluyla, kendileri veya yasal vasileri kanalıyla, tedavinin koordinasyonundan sorumlu doktordan, hastalığının olası veya kesin tanısı, uygulanacak tıbbi işlemler, bunların faydaları, muhtemel sakıncaları, alternatif tedavi yöntemleri ve tedavinin kabul edilmemesi halinde ortaya çıkabilecek temel sonuçlar hakkında sözlü veya yazılı eksiksiz bilgi alma hakkına sahiptir. Ayrıca, kanunen uygun görülen tıbbi kayıtlara (bedeli hastadan alınan ilaç ve sarf malzeme listesi, adli vakalara ilişkin olanların asılları verilmemek şartıyla, bedeli hasta tarafından ödenen laboratuvar tetkik sonuçları, röntgen filmleri ve dışarıdan satın alınan ilaç ve malzeme reçetelerine) ulaşma ve yazılı dosya özeti alma hakkına sahiptir.
• Resmi dili anlamayan bir hastanın, hastalığı ilgili bilgiler, temin edilebildiği takdirde çevirmen aracılığı ile verilir.
• Yasal konular dışında, hasta, sağlık durumu hakkında kendisine veya ailesine veya yakınlarına bilgi verilmemesini isteyebilir.
7. Haberleşme Hakkı
• Temin edilebildiği ve bedelini ödeyebildiği takdirde, resmi konuşma dilini anlayamayan bir hastanın, haberleşme amacı ile çevirmen isteme hakkı vardır.
8. Hastadan Rıza Alınması
• Hasta, tıbbi ve yasal zorunluluklar dışında, uygulanacak tetkik ve tedavinin başarı şansı, olası riskleri ve nekahat dönemi ile ilgili problemler hakkında etraflıca bilgi altıktan sonra, tedavisi için verilecek olan kararları onaylama veya reddetme hakkına sahiptir.
• Hayatını ve hayati organlardan birini tehdit eden acil durumlar dışında hastanın rızasını geri alması mümkündür. Rızanın geri alınması, hastanın tedaviyi reddetmesi anlamına gelir. Bu durumda hastaya Tetkik ve Tedavi Ret tutanağı imzalatılır. Rızanın müdahale başladıktan sonra geri alınması, tıbbi yönden sakınca bulunmamasına bağlıdır.
• Hastanın yasal temsilcisinin onayının gerektiği ve önerilen girişimin acil olduğu durumda, eğer temsilcinin onayı zamanında alınamıyor- sa, tıbbi girişim yapılır.
9. Danışma (Konsültasyon) Hakkı
Hasta, veya birinci yakınlarının ilave ödemeyi kabul etmeleri halinde başka bir uzaman ile konsültasyon yapılmasını istem hakları vardır. Ancak konsültasyon sonucunda önerilen tedavi, hastanın sorumlu hekimi ile görüş birliğine varıldığı takdirde, hastanın bulunduğu sağlık kuruluşu personeli tarafından yürütülür.
10. Planlanan Tedaviyi Reddetme Hakkı
Kanunen zorunlu haller dışında ve doğabilecek olumsuz sonuçların sorumluluğu hastaya ait olmak üzere; hasta kendisine uygulanması planlanan veya uygulanmakta olan tedaviyi reddetmek veya durdurulmasını isteme hakkına sahiptir.
Bu halde, tedavinin uygulanmamasından doğacak sonuçların hastaya veya kanuni temsilcisine veya yakınlarına anlatılması ve bunu gösteren yazılı belge alınması gerekir.
Hastanın tedaviyi belgeli olarak reddetmesi halinde hastanemiz ile ilişiği kesilir. Daha önce tedaviyi reddeden bir hastanın tekrar başvurması halinde, gerekli tıbbi bakım ve tedaviye alma hakkı vardır. Bu durumu, hastanın sağlık kuruluşuna tekrar müracaatında hasta aleyhine kullanılamaz.
11. Tetkik ve Tedavi Bedellerini Bilme Hakkı
Hastanın sağlık kuruluşundan sağlanan hizmet karşılığında ödeyeceği bedellerin açık ve detaylı bir faturasını isteme ve alma hakkı vardır.
12. Sosyal ve Psikolojik Destek Alma Hakkı
Hastalarımızın, hastane kuralları çerçevesinde teşhis veya tedavi işlemlerine engel olmadığı sürece, kendi kişisel kıyafetlerini giyme ve inançlarıyla ilgili uygulamalarda bulunma ve/veya sembolleri kullanama, sosyal ve psikolojik destek alma, hekimin izni ile refakatçi bulundurma ve ziyaretçi kabul etme hakkı vardır.
13. Sağlık Kuruluşu Kural ve Uygulamalarını Bilme Hakkı
Hasta, yürürlükte olan hastane kural ve uygulamaları konusunda bilgi edinme hakkına sahiptir.
Hastalarımız tıbbi kayıtlarda bulunan ve gerçeğe uymayan hastalık, tedavi işlemi ve fatura kayıtları ile ilgili verilerin düzeltilmesini talep etme hakkına sahiptir.
14. Müracaat ve Şikayet Hakkı
Hastalarımız şikayette bulunma, şikayetlerinin dikkate alınması ve değerlendirilmesi ile sonuçtan haberdar edilmesini isteme hakkına sahiptir.
Hastalarımız, 6023 sayılı kanun gereğince ilgili meslek kuruluşları ve mahkemelere başvuru hakkı saklı kalmak koşulu ile kuruluşumuzun, hasta haklarına ilişkin şikayetlerini öncelikle kuruluşun, tıbbi veya idari yetkilisine bildirme hakkına sahiptir.
Hasta, ilgili idari yetkililerce çözüm bulunamaması ya da başvuru yapan hastanın çözümü kabullenmemesi durumunda, sağlık kuruluşunun bulunduğu yerin en yüksek yerel idari amirine başvuruda bulunma hakkına sahiptir.
15. Dini Hizmetlerden Faydalanma Hakkı
Hastane kuralları çerçevesinde hastalarımızın din hizmetlerden faydalanma hakkı vardır.
Hasta veya yakının isteği ile hastanın dini inançlarına göre bir din görevlisi getirme hakkı vardır.
16. Güvenliğin Sağlanması Hakkı
Herkesin sağlık kurum ve kuruluşlarında güvenlik içinde olmayı bekleme ve bunu isteme hakları vardır.
Bütün sağlık kuruluşları, hastaların ve ziyaretçilerin can ve mal güvenliklerinin korunması ve sağlanması için gerekli tedbirleri almak zorundadırlar.
17. İnsani Değerlere Saygı Gösterilmesi ve Ziyaret Hakkı
Hasta, kişilik değerlerine uygun bir şekilde ve ortamda sağlık hizmetlerinden faydalanma hakkına sahiptir.
Sağlık hizmetlerinde görev alan bütün personel; hastalara, yakınlarına ve ziyaretçilere güler yüzlü, nazik, şefkatli ve ilgili mevzuat ve yönetmenlik hükümlerini uygun şekilde davranmak zorundadır.
Sağlık kuruluşunda insani değerlere yakışır, gereken her türlü hijyenik şartların sağlanması, gürültüsüz bir ortam yaratılması gerekmektedir.
Hasta ziyaretleri kurum ve kuruluşça belirlenen prosedürlere uygun olarak, hastaların huzur ve sükunetini bozacak durumlara sebebiyet vermeyecek şekilde yapılmalıdır.
18. Tıbbi Özen Gösterilmesi
Personel, hastanın durumunun gerektirdiği tıbbi özeni gösterir. Hastanın hayatını kurtarmak veya sağlığını korumak mümkün olmasa bile ıstırabını azaltma veya dindirmek zorun¬dadır.
19. Refakatçi Bulundurma Hakkı
Muayene ve tedavi sırasında hastaya yardımcı olmak üzere kurum imkanlarının elverdiği ve hastanın sağlık durumunun gerektirdiği ölçüde, tedaviden sorumlu olan doktorun uygun görmesine bağlı olarak, refakatçi bulundurulması istenebilir.
Bu hakkın nasıl ve ne zaman kullanılacağı ve bu konuda alınacak tedbirler, hastanemiz tarafından belirlenmiş olup bu kurallar dahilince düzenlenir.
HASTA SORUMLULUKLARI
1. Bilgi Verme Sorumluluğu
Hastalarımız, mevcut şikayetleri, geçirdiği hastalıklar, hastaneye yatıp yatmadığı, uygulanan tedaviler, kullandığı ilaçlar ve sağlığı ile ilgili konularda doğru ve tam bilgi vermelidir.
Hastalarımız, doktoruna tedavi sırasında ve sonrasında durumunda meydana gelen değişiklikler ve beklenmeyen değişiklikleri bildirmelidir.
Hastalarımız, yapılacak olan işlemlerle ilgili olarak kendisinden beklenenleri doğru anlayıp anlamadığını bildirmelidir.
2. Önerilere Uyma Sorumluluğu
Hastalarımız, tedavisinden sorumlu doktor tarafından önerilen tedavi planına uymak, doktorunun talimatları doğrultusunda hemşire ve diğer sağlık personelinin bakım planını yerine getirmesini kabullenmekle yükümlüdür.
3. Planlanan Tedaviyi Reddetme Sorumluluğu
Planlanan tedaviyi reddetme veya doktorun talimatlarına uymadığı takdirde doğacak sonuçlardan hastanın kendisi sorumludur.
4. Tetkik ve Tedavi Giderlerini Ödeme Sorumluluğu
Hastalarımız, hastanemize müracaat aşamasında sağlık giderlerini ne şekilde ve hangi kurum tarafından karşılanacağı konusunda bilgi vermelidir. Hastalarımız, tanı ve tedavi nedeni ile yapılan uygulamalar için ödemesi gereken miktarı, kurumun belirlediği süre içinde karşılamakla yükümlüdür.
5. Hastane Kural ve Uygulamalarına Uyma Sorumluluğu
Hastalarımız, kurumuz tarafından belirlenmiş olan kural ve uygulamalara uymakla yükümlüdür. Bu kural ve uygulamalar, yatışı takiben sağlık çalışanları tarafından hastaya bildirilir. (ziyaret, refakat vb.)
6. Saygı Gösterme Sorumluluğu
Hastalarımız, diğer hastalar ve sağlık personelinin haklarını dikkate almakla yükümlüdür. Hastanemizde, hastaları tehlikeye sokan gürültü, duman ve ziyaretçi sayısının fazlalığı gibi durumlarda, hastane yönetiminin alacağı tedbirlere uymalıdır.
7. Bulaşıcı Hastalığı Bildirme Sorumluluğu
Bulaşıcı hastalık teşhisi ya da şüphesi olan hastalarımız, yetkili doktorun ‘'çıkmasında sakınca olmadığını belirtir izni'' olmadıkça taburcu olmayı talep etmemelidir.
8. Uygunsuz Talepte Bulunmama Sorumluluğu
Hastalarımız, yetkili doktor tarafından uygun görülmeyen ve tedavi planında bulunmayan herhangi bir ilacın verilmesi veya uygulama yapılmasını talep etmemelidir.
9. Ziyaret Kurallarına Uyma Sorumluluğu
Hastalarımız, ziyaretçilerini hastanemiz tarafından belirlenen kurallar çerçevesinde kabul etmekle sorumludur. Ziyaretçilerin herhangi bir şekilde yiyecek, içecek getirmemesi, ziyaretçi sayısının kısıtlanması, ziyaret süresinin kısa tutulması, ziyaretçilerin hastaya ya da diğer kişilere ait eşyaları kullanmaması hastanın sorumluluklarındandır.
10. Tazmin Etme Sorumluluğu
Hastalarımız, kusurlu kullanım ya da kasıtlı olarak hastanelerimizin demirbaş ve sarf malzemelerine verdikleri zarar ve ziyanı tazmin etmekle yükümlüdür.
HASTA HAKLARI KAVRAMI VE TARİHSEL GELİŞİMİ
Hak sözcüğü, “hukuka uygunluk, adalet; hukukun, adaletin gerektirdiği ve birine ayırdığı şey” diye tanımlanmaktadır. Hasta hakları, esasta insan haklarının sağlık bakım hizmetlerine uygulanmasıdır.
İnsan hakları, insanın insan olması nedeniyle, onun bütün yönleriyle kişiliğini korumayı ve geliştirmeyi amaçlayan evrensel ilke ve kurallar bütünü olarak tanımlanmaktadır. İnsan hakları, insan onurunu güvence altına alan haklardır.
İnsan hakları tarihi, uzun ve özverili bir geçmişe sahiptir. Adım adım gerçekleşen gelişmelerin ürünüdür. İnsan haklarındaki gelişme, “olması gereken” hakların “olanlara” dönüşmeye, yani yazılı ulusal ve uluslararası hukuka girerek güvenceye alınmasıyla, devam etmektedir.
İnsan haklarının tarihsel gelişimi, temelde birbirini izleyen aşağıdaki üç kuşak içinde gerçekleşmiş ve sürmektedir.
1.Kuşak İnsan Hakları: Kişisel ve siyasal haklardır. Özelliği koruyucu haklar olmasıdır. Devleti sınırlandırır, devlet kişinin özel alanına girmez. Siyasal haklar, yönetime katılma ve mülkiyet hakkı, yurttaşlık ve vergi yükümlülüğü bu kuşak haklardandır.
2. Kuşak İnsan Hakları: Ekonomik, sosyal ve kültürel haklardır. Temelinde sosyal eşitlik olan bu haklar sanayi devrimi sonrası ortaya çıkmıştır. Sosyal eşitsizlikler ve işçi sınıfının bu eşitsizliklere gösterdiği tepkiler sonucu oluşmuştur. Bu tür hakların oluşmasıyla “Sosyal Devlet” anlayışı belirlenmiştir. Temel insan hakları, bu kategoride yer almaktadır.
3. Kuşak İnsan Hakları: Teknolojinin ve bilimsel ilerlemenin yarattığı sorunlar sonucu gelişmiştir. Bu kuşak haklara örnek olarak, eğitim, çocuk, kadın ve hasta hakları sayılabilir.
Son zamanlarda 4. Kuşak İnsan Haklarının da gelişmeye başladığı varsayılmaktadır. Dördüncü kuşak insan haklarına örnek olarak, bilimin kullanılmasını önleme amacıyla insan kopyalamayı önleme verilebilir.
1948'de Birleşmiş Milletler uluslararası düzeyde genel insan hakları ile ilgili bir anlaşma yapmış ve birçok ülke tarafından imza edilmiştir. Bu anlaşmada temel haklar (yasama hakkı, mülkiyet hakkı, seçme ve seçilme hakkı ) belirtilmiştir. Bu haklar geliştikçe ayrıntılara girilmiştir. Sağlık hakkı ve ona ilişkin olarak hasta hakları, insan haklarının ikinci aşamasında devreye girmiş, üçüncü aşamasında ise ayrıntılı olarak geliştirilmiştir.
Dünya Hekimler Birliği'nin 1949'da Londra-İngiltere'de kabul ettiği “ Uluslararası Tıbbi Etik Yasası”yla, Hipokrat Andı'nda yer alan, özellikle hizmeti alana “zarar vermeme” ilkesine kapsamlı olarak yer verilmiştir.
HASTA HAKLARI KONUSUNDA ULUSLARARASI MEVZUATIN GELİŞİMİ
Hasta Hakları Kavramı ilk olarak Amerika’da hastalara daha kaliteli hizmet düşüncesi ile yola çıkan bir grup hekim tarafından ortaya atılmış olup, daha sonra uluslar arası bildirge ile gelişimini sürdürmüştür.
1972 Amerika Hastaneler Birliği Hasta Hakları Bildirgesi
1981 Dünya Tabipler Birliği Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi
1994 Dünya Tabipler Birliği Amsterdam Hasta Hakları Bildirgesi
1995 Dünya Tabipler Birliği Bali Hasta Hakları Bildirgesi
2002 Hasta Haklarına İlişkin Avrupa Statüsü Sözleşmesi
Amerika Birleşik Devletleri'nde 1900'lü yılların başından bu yana hastaların hastanelere karşı açtığı seri davalardan sonra 1972'de Amerika Hastane Birliği, “Hasta Hakları Bildirgesi”ni yayınlanmıştır. Bu bildirgede “hastanın hastalığının tanısına, tedavisine ve prognozuna ilişkin doğru, eksiksiz ve anlayabileceği dilde bilgi almaya ve akla uygun bir karar verebilmesine olanak sağlanmasını beklemeye hakkı vardır” anlatımı yer almaktadır. Bunu Dünya Hekimler Birliği'nin 1981'de Lizbon-Portekiz'de kabul ettiği Lizbon Bildirgesi (Hasta Hakları Bildirgesi) izlemiştir. Bu bildirgeye göre; hastanın hekimini özgürce seçme, hiçbir baskı altında kalmadan karar verebilen hekim tarafından bakılabilme, kendisine önerilen tedaviyi kabul veya reddetmeye, kendisi ili ilgili tıbbi veya özel bilgilerin gizliliğine saygı duyulmasını beklemeye, onurlu bir şekilde ölmeye, ruhi ve ahlaki teselliyi kabul veya reddetmeye hakkı vardır. Lizbon Bildirgesi esas olarak uzun yıllardır bilinen ve uygulamaya çalışılan temel hekimlik kurallarını hasta hakları başlığı altında düzenlemiştir. Fakat sağlık hizmetleri ile ilgili birçok ayrıntılı sorun bu bildirgede yer almamıştır.
Lizbon Bildirgesi'nin eksiklikleri daha sonra hazırlanan Avrupa Hasta Hakları Bildirgesi (Amsterdam1994) ve Dünya Tabipleri Birliği Hasta Bildirgesi (Bali 1995) ile önemli ölçüde giderilmiştir. Her iki bildirgede hasta hakları esas olarak beş başlık altında toplanmıştır;
• Tıbbi bakım hakkı,
• Bilgilendirme,
• Onur,
• Mahremiyet ve özel hayata saygı,
• Başvuru.
HASTA HAKLARI KONUSUNDA ULUSAL MEVZUATIN GELİŞİMİ
Türkiye'de hasta-hekim ilişkilerini düzenleyen ilk yazılı metin, Türk Tabipleri Birliği tarafından 1960'da hazırlanan “Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi”dir. Bu nizamname “Hekimlik ve Meslek Etiği Kuralları” adı altında yeniden düzenlenerek Türk Tabipler Birliği'nin Ekim 1998'de Ankara'da yaptığı 47. Büyük Kongresi'nde kabul edilmiştir.
Türkiye'de Sağlık Bakanlığı'nca hazırlanan “Hasta Hakları Yönetmeliği” 1 Ağustos1998 tarih ve 23420 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelik Avrupa Hasta Hakları Bildirgesi'nin hemen hemen aynısıdır. Son maddesiyle farklılaşmaktadır. Bu maddeye göre Hasta Hakları Bildirgesi hastaların görüp okuyabileceği yerlere asılması zorunluluğu getirilmiştir.
Yine Sağlık Bakanlığı'nca hazırlanan “ Sağlık Tesislerinde Hasta Hakları Uygulamalarına İlişkin Yönerge” ile sağlık tesislerinde yaşanan, hasta hakları ihlalleri ile bunlara bağlı ortaya çıkan sorunların önlenmesi, sağlık hizmetlerinin kalitesinin arttırılması, sağlık hizmetlerinin insan onuruna yakışır biçimde sunulması ile hastaların hak ihlallerinden korunabilmesi ve gerektiğinde hukuki korunma yollarını fiilen kullanabilmesi amaçlanmış ve konuya dair esas ve usuller belirlenmiştir.